Gisteren mocht ik aanwezig zijn op het vijfjarig bestaan, en tevens Algemene Ledenvergadering van ‘de Groene Zaak’. Ik merkte gedurende de dag al dat er flink wat tegenzin in mij aan het opborrelen was – moest ik dan echt met al die gevestigde partijen en een aantal kleine gedurfde ondernemers in één zaal zitten om vervolgens alle verhalen aan te horen van hoe de gevestigde orde aan het bouwen is aan een duurzame toekomst? En dat is geen commentaar richting de Groene Zaak; want ik vind het knap hoe Marga met haar team laveert tussen het behartigen van de belangen van voorlopers en tegelijkertijd draagvlak creëert en benut voor de noodzakelijke duurzame lobby. Maar houden we door al dit “gepolder” de vooruitgang niet tegen?
Gelukkig werden we gisteren ook op komische en terechte wijze door Giuseppe van der Helm herinnerd aan het feit dat we af en toe best even mogen zeggen waar het op staat. Alhoewel ik zijn analogie met ‘Goede Tijden, Slechte Tijden’ in eerste instantie niet kon of wilde volgen – was zijn betoog duidelijk: we moeten af en toe durven elkaar “slet en sloerie” te noemen, om vervolgens de gewenste vooruitgang te boeken. En natuurlijk door Ruud Koornsta, die weliswaar met een glimlach en knipoog, maar toch helder duidde “het is oorlog”.
Maar hoe voer je een duurzaamheidsoorlog?
De optimale balans tussen draagvlak en daadkracht is daarin waarschijnlijk de sleutel tot succes. En ik denk dat menig duurzaam ondernemer dat wel herkent. Vanuit Copper8 is die worsteling elke dag actueel: wij richten ons op samenwerking en daarbij gaat het per definitie om draagvlak; tegelijkertijd houden wij ons alleen met de meest vooruitstrevende projecten bezig, de daadkracht. Die interne worsteling is soms zo intens dat ik me wel eens afvraag of je bipolair moet zijn om impact te kunnen realiseren in de duurzaamheidswereld?
Ik ben een vreedzame activist en een bemiddelend voorvechter. Maar werken die tegenstrijdigheden nou altijd in duurzaamheidsland?
Ik denk dat je zonder enige mate van duurzaamheids-bipolariteit geen systeemverandering kan realiseren. Immers – je wilt toch ook de gevestigde orde verleiden om te participeren in deze nieuwe duurzame (micro-) systemen; dat brengt namelijk binnen deze organisaties ook weer verandering en vooruitgang teweeg. En dat is precies de sneeuwbaleffect die we nodig hebben voor de grootschalige transitie.
Echter zie ik steeds vaker een ongezonde versie van duurzaamheids-bipolariteit de kop opsteken – die tussen spraakkracht (niet te verwarren met daadkracht) en draagvlak. De gevestigde orde die zich positioneert als kennisdrager van een nieuwe economie en tegelijkertijd angstig hun oude bedrijfsmodel op basis van eeuwige groei en hoge marges blijven voeren. Dit soort bipolariteit is niet wenselijk maar ook niet constructief. En de gevolgen ervan zijn in de ogen van deze vreedzame activist desastreus: niet alleen krijgen we daardoor een serieuze mate van begripsinflatie (niet alles wat duurzaam is, is circulair) maar ook houden we de vooruitgang en transitie daardoor tegen. En om het advies van Giuseppe dan maar meteen op te volgen: Slet! Sloerie!
Maar kritisch gekeken moeten we ook daar de belangen even overzien en doorzien. De gevestigde orde heeft er belang bij om de systeemverandering tegen te gaan. Al wordt er op zo’n sessie van de Groene Zaak eenstemmig geroepen dat de marges wel wat omlaag mogen omdat eeuwige groei niet meer van deze tijd is (mind you, dat schreef Donella Meadows al in 1972 in “The Limits to Growth”), zitten er aan de top van deze bedrijven nog altijd geldlustige mensen die duurzaamheid vooral zien als commerciële kans maar er verder geen intrinsieke motivatie voor hebben. Een typisch gevalletje van spraakkracht, maar daarmee komen we niet verder.
Persoonlijk was een van mijn gelukkigste momenten tijdens de ALV gisteren toch wel toen Hans Bolscher de gedurfde vraag stelde of alle leden van de Groene Zaak wel konden voldoen aan de nieuwe business principles zoals gisteren voorgedragen, en specifiek die ten aanzien van radicaal innoveren en circulair ondernemen. Een akelige stilte volgde… en terecht, want al die grote bedrijven wilde wel ja knikken maar wist stiekem diep van binnen dat ze deze business principles niet waar konden (of zelfs wilden) maken. Ik denk dat al die hoge heren toen ineens besefte dat zij ook leiden aan duurzaamheids-bipolariteit, maar wel een hele ongezonde versie waar je niet mee vooruit kan. En ik… ik glunderde van binnen.