De zee speelt vaak een mooie rol in het leven. Ze zorgt voor ontspanning met haar ruisende golven, laat ons spelen en daagt ons uit wanneer we surfen en varen. Daarom zullen velen van ons (in elk geval aan onze kant van de planeet) de zee linken met een gevoel van vrijheid en luxe.
Maar wist je dat de oceaan óók essentieel is voor ons leven op aarde, zelfs als je géén vis of schelpdieren eet? Ongeveer de helft van de zuurstof die je inademt komt uit de oceaan en diezelfde oceaan zorgt ervoor dat we het niet te warm krijgen, met andere woorden: ze reguleert de temperatuur. Hoe? Door CO2 op te nemen! Eigenlijk helpt ze ons dus van broeikasgas af! De oceaan is er niet alleen voor de luxe of het eten. Ze speelt een hoofdrol in het leefbaar houden van onze planeet. Je zou het zelfs een heldenrol kunnen noemen.
Tel daarbij op dat deze blauwe heldin voor meer dan 70% de aarde bedekt en je begrijpt dat het belangrijk is dat we haar rol niet onderschatten en nog belangrijker: niet willen verstoren. Maar hoe ziet die rol er eigenlijk uit?
Het opnemen van CO2: de koolstofkringloop
De oceaan is onontbeerlijk voor het op gang houden van de koolstofkringloop. Zo komt CO2 op de juiste plekken terecht en wordt het gebruikt voor goede dingen. Fotosynthese door algen, plankton en koraal zorgt bijvoorbeeld voor zuurstof en voedsel voor andere levende wezens. En is er na die fotosynthese nog meer CO2 ? Dan kan de oceaan dat voor hele lange tijd absorberen in haar onderste, koude waterlagen. Zo houdt de oceaan dus CO2 uit de lucht en wordt temperatuurstijging voorkomen. Daarmee is de oceaan altijd de belangrijkste speler geweest bij klimaatbeheersing, zegt ook Professor Marine Geologie Gert-Jan Reichart in onze podcast Op date met de planeet. Totdat de mensheid zijn stempel drukte. Wij hebben zoveel CO2 in de atmosfeer gebracht dat dit een impact heeft op wat er in de oceaan gebeurt. Haar rol is langzaam aan het veranderen en daarmee is onze planeet niet meer zo vanzelfsprekend leefbaar als dat we misschien denken.
Ook een heldin heeft haar grenzen
Van alle CO2 die wij als mensheid in pak-hem-beet de laatste 120 jaar hebben uitgestoten, is tot nu toe 30% opgenomen door de oceaan vertelt Gert-Jan Reichart. Dit bewijst twee dingen: de oceaan is verreweg de belangrijkste ‘speler’ op de planeet om deze leefbaar te houden én ze krijgt steeds meer CO2 te verwerken om dat te bereiken.
Wel belangrijk dus dat de oceaan blijft werken zoals ze dat tot nu toe deed. Maar het feit dat er steeds meer CO2 in het water terecht komt is niet zonder gevolgen. CO2 en water hebben een chemische reactie met elkaar waardoor het water zuurder wordt. Dit veranderd het leven in de oceaan, want zuur water lost kalk op. Kalk is van levensbelang voor veel dieren die onder water wonen. Onder andere koraal en schelpdieren gebruiken het als bouwmateriaal. Oceaanverzuring maakt ze dus zwakker en ze komen minder vaak voor. Dit heeft vervolgens weer gevolgen voor de mensheid, want 14% van de wereldbevolking is afhankelijk van voedselbronnen uit de oceaan. Daarbij raakt de oceaan verzadigd aan CO2: hoe meer CO2 de oceaan heeft opgenomen, hoe meer er verandert op chemisch gebied en hoe minder CO2 zich nog in het water kan binden. Verder kan CO2 makkelijker absorberen in koud water. Klimaatverandering zorgt voor opwarming van het zeewater en daarmee dus voor een slechtere opname van CO2.
Met oceaanverzuring komt dus zowel onze voedselvoorziening als de ‘Blauwe Heldin’ die de temperatuur op aarde leefbaar houdt meer en meer onder druk te staan.
Wat kun jij doen?
Zaak om de oceaan dus niet verder te laten verzuren, maar hoe?
Heel plat gezegd voorkom je oceaanverzuring vooral door zo weinig mogelijk CO2 uit te stoten. En daarmee komen de geijkte maatregelen om de hoek kijken: niet vliegen, geen vlees eten, geen nieuwe producten kopen, je huis isoleren. Je zou kunnen zeggen dat we dit nu wel weten, maar het bevestigt eens te meer hoe belangrijk het is om onze uitstoot te minimaliseren.
In bredere zin zijn er wel een aantal initiatieven die zorgen voor het beschermen van de oceaan:
- Zoals we al schreven wordt met de oceaan ook de biodiversiteit bedreigt. Lees hier 15 manieren om de oceanen en zeedieren te beschermen.
- Overbevissing is een groot probleem dat het ecosysteem in de zeeën verstoort. Weest daarom bewust van wat je eet en als je dan trek hebt in een visje, kies bewust en eet geen soorten die al bedreigd zijn.
- Veel mensen die nadenken over nadelige milieueffecten voor de oceaan benoemen al snel de gevolgen van ons gedrag voor het koraal. Het WNF beschrijft dat in de afgelopen 30 jaar de helft van het koraal al is verdwenen. Dit komt door opwarming en overbevissing, maar ook door vervuiling. Hiermee verliezen we niet alleen schoonheid, maar bijvoorbeeld ook waterzuivering en biodiversiteit. Als consument kun je dit onder andere voorkomen door een bewuste keuze te maken in de zonnebrandcreme die je gebruikt. En kun je het écht niet laten om je aquarium op te sieren met een mooi stukje koraal? Bestel het dan bij een duurzame koraal kweker.
- Je kinderen voorlichten, of wil je dit probleem zelf nog beter begrijpen? Bewustzijn is belangrijk! Daarom hier een mooi beeldend college (ook voor kinderen van 8+) van een Naturalis Zeebioloog die onderzoek verricht naar het gevolg van oceaanverzuring op zeevlinders. Verder een experiment voor thuis: de schelpjes van zeevlinders zijn gemaakt van kalk. De schaal van een kippenei ook. Wil je zelf zien wat er met kalk gebeurt in een zure omgeving? Dompel een kippenei dan onder in een schaaltje met azijn. Laat het daarna drie dagen staan. Wat is er met de eierschaal gebeurd?
Hoe frustrerend het ook is dat er geen korte termijnoplossingen zijn, dit probleem geeft wel aan hoe mooi deze planeet werkt. Alles dat leeft is op een indrukwekkende wijze met elkaar verbonden en alles werkt met elkaar samen. Op deze pagina van het Wereld Natuur Fonds staat een clip uit de documentaire Our Planet, waarin je ziet hoe dit geldt voor het leven in en rond de oceaan. Urgentie zet aan tot handelen, maar inspiratie ook. Dus raak je even moedeloos door alle cijfers en het gevoel dat je maar een druppel op de gloeiende plaat kunt leveren? Denk dan aan die machtige blauwe heldin die al precies weet wat te doen. Probeer haar een steuntje in de rug te geven en je werkt samen met een machtige partner.