Van woensdag 20 tot en met vrijdag 22 september vond Springtij Forum 2023 plaats. Met het eiland Terschelling als ontmoetingsplek biedt Springtij ook dit jaar weer een combinatie van inspiratie, nieuwe verbindingen en inhoudelijke verdieping. We delen vier inhoudelijke hoogtepunten van vier collega’s.
Risicomodellen voor circulaire financiering
Voordat ondernemingen financiering krijgen, worden ze eerst uitgebreid gescand op risico’s. Banken, verzekeraars en andere financiële instellingen gebruiken hiervoor standaard risicomodellen die lineaire ondernemers vaak beter beoordelen dan circulaire ondernemers. Daarom is in 2022 dit onderzoek gestart met als vraag: hoe kan circulariteit worden meegenomen in de risicomodellen van financiers? Hier is de Circular Risk Scorecard uit voortgekomen en daarover ging de sessie van Jeroen, die hij samen deed met onder meer ABN AMRO, Rabobank en het Ministerie van I&W. Voordat deze Circular Risk Scorecard begin 2024 wordt gelanceerd, mochten de deelnemers van deze Springtij sessie met elkaar in gesprek om feedback te geven op dit circulaire risicomodel. Verder kwam SusPhos aan het woord, een onderneming streeft naar hoogwaardig hergebruik van fosfor uit rioolslib. Zij gaven een kijkje in de wereld van de financiering vanuit een ondernemersperspectief.
Vanuit de deelnemers kwam helder terug dat er een aantal bestaande financiële en organisatorische risico’s moet worden bekeken door een circulaire bril. Een voorbeeld: heeft het management ervaring met circulaire / innovatieve business modellen? Daarnaast zal er ook gekeken moeten worden naar zowel ecologische kansen en risico’s (o.a. schaarste van grondstoffen) als sociale aspecten (bijv. arbeidsomstandigheden in de keten) kansen en risico’s.
Zoektocht naar metalen voor de energietransitie
Om de energietransitie te kunnen realiseren, zijn veel nieuwe windturbines, zonnepanelen, kabels en batterijen nodig. De productie van die technologieën vraagt om veel metalen, die vaak relatief schaars zijn. Daarmee is de energietransitie in feite een materialentransitie, die leidt tot zowel schaarste als schade in de toeleveringsketen. Voortbouwend op eigen onderzoek organiseerde Sybren samen met Alliander, Natuur & Milieu en het Ministerie van EZK een sessie over de vraag welke belemmerende overtuigingen ons op dit moment tegenhouden om het energiesysteem daadwerkelijk duurzaam te organiseren.
Eén van die overtuigingen is dat we altijd, overal energie willen hebben: het accepteren van een iets lagere beschikbaarheid leidt direct tot een enorme vermindering van de benodigde netcapaciteit. Een andere is dat partijen voor de oplossing altijd naar ‘de ander’ wijzen, in plaats van eigen verantwoordelijkheid te nemen als onderdeel van het collectief. Het doorbreken van deze overtuigingen is lastig, maar begint wel bij het expliciet benoemen hiervan.
Nieuwe samenwerkingen voor duurzaam bouwen
De huidige manier van samenwerken in de bouwketen is vooral projectgericht. Om de grote opgaven die op de bouw afkomen op te kunnen vangen – zowel in verduurzaming als in het tempo – is het essentieel om op een andere manier naar de bouwopgave te gaan kijken. In vier sessies heeft Tomas bijgedragen aan een routekaart om onze bouwopgave op een andere manier vorm te geven.
De eerste stap daarin is het voorkomen van nieuwbouw door het beter benutten van de bestaande voorraad. De tweede stap is het transformeren van commercieel vastgoed naar woningen. De derde stap is het optoppen van woningen in dorpen, om meer inwoners te trekken en daarmee de leefbaarheid te verhogen. De vierde stap is het splitsen van boerderijen, om daarmee een bijdrage te leveren aan het revitaliseren van het landelijk gebied.
Economisch systeem na de groei
Manon heeft op Springtij gepuzzeld aan een post-groei systeem. Hans Stegeman, hoofdeconoom van Triodos Bank, wist het probleem van ons huidige economische systeem haarfijn te duiden. In een wereld waar we als mens dingen kunnen bezitten, kunnen we welvaart accumuleren. Daarom is het van belang dat er goede welvaartverdelingsmechanismen bestaan. Bijvoorbeeld het belastingsysteem speelt daar een rol in. Echter, ons fiscale en financiële stelsel zijn erop ingericht de groei in stand te houden.
Wat is er dan voor nodig om die dingen te veranderen? Vaak wordt er gewezen naar de overheid en haar beleid. Maar wie iets op dat niveau wil veranderen, heeft, naast een goede portie doorzettingsvermogen, vooral het volgende nodig: draagvlak. Geen draagvlak, geen actie. En dat is lastig, in een degrowth narratief waarbij het toch vooral gaat om genoegen nemen met minder. Gelukkig kwam na Hans Stegemans ook Linda Steg, hoogleraar omgevingspsychologie, aan het woord. Zij legde de nadruk op dat wat juist méér kan worden. Meer betekenis, meer verbondenheid, meer zingeving.
Onze groeiverslaving heeft ons geleid tot uitputting van hulpbronnen en vervuiling, maar vooral ook afgeleid van wat er echt toe doet in het leven: niet spullen of geld, maar de verbinding met de rijke biodiversiteit om ons heen, waar wij als mens onderdeel van uitmaken.
Zwemmen met een zeehond
De combinatie van inhoudelijke verdieping en het ‘zijn’ in de natuur maakt dat er tijdens Springtij veel ruimte is voor gesprek. Nog meer dan eerdere jaren hebben we ervaren dat iedere deelnemer als ‘mens’ aanwezig was, los van functie of organisatie. Het ene moment spreek je met een young professional die net is afgestudeerd, het andere moment met een directeur of oud-Minister. Deze gelijkwaardige verhouding tussen mensen biedt ruimte voor onverwachte verbindingen en nieuwe ideeën.
Eén van die onverwachte verbindingen ontstond in de Noordzee, bij een ondergaande zon. Een zeehond besloot op te duiken op een paar meter van enkele zwemmende collega’s. De nieuwsgierigheid van de zeehond en het geluk dat wij op dat moment ervaren laten zien hoe waardevol onverwachte ontmoetingen kunnen zijn. Laten we durven om die ontmoetingen vaker op te zoeken, en daarmee de verduurzaming verder te versnellen.